Bu yazımızda muhasebe alanında önemli bir yere sahip olan tevkifatlı faturayı ele alıyor, “tevkifatlı fatura nasıl kesilir ve tevkifatlı faturanın muhasebe kaydı nasıl oluşturulur?” sorularını cevaplıyoruz.
Tevkifat nedir?
Tevkifat kelimesinin sözlük anlamı kesintidir. Muhasebe alanında duymaya aşina olduğumuz bu kavram, özellikle vergi uygulamalarında karşımıza çıkar.
Tevkifat ne demek sorunun ardından muhasebedeki anlamına göz atalım.
Tevkifatlı fatura nedir?
Tevkifatlı fatura, satış faturasında hesaplanan KDV tutarının satıcı ve alıcı arasında paylaşımıdır. Bir başka deyişle KDV oranı alıcı ve satıcı arasında bölüşülür.
Tevkifat türleri ikiye ayrılır; bunlardan ilki KDV tevkifatı, diğeri ise Gelir Vergisi tevkifatıdır.
Gelir vergisi tevkifatı nedir?
Vergi sorumlusu tarafından vergi dairesine beyan edilerek ödenen tutara gelir vergisi tevkifatı denir.
En sık karşılaşılan gelir vergisi tevkifatları:
- Serbest Meslek Erbablarına Ödenen Ücretler (Avukat, Mali Müşavir vs)
- Kiralanılan işyeri için ödenen Gelir Vergisi Tevkifatı (stopajı)
- Asgari Ücretli dışında çalıştırılan personel için ödenen Gelir Vergisi Tevkifatı (stopajı)
Diyelim ki, mükellefiyeti bulunmayan Bay Z’den iş yeriniz için dükkan kiraladınız ve dükkan kirasını her ay 2.000 TL net olarak anlaştınız. Bu durumda kiraladığınız dükkan için Bay Z adına tevkifat (stopaj) yapıp muhtasar beyannamede beyan edip ödemeniz gerekir.
Örneğe göre ödeyeceğiniz gelir vergisi tevkifat tutarı (stopaj); 2.000 / 0,80 = 2.500 brüt tutar olarak belirlenir. Brüt-Net formülüyle yola çıkarak aradaki fark olan 500 TL sizin vergi sorumlusu olarak dükkan sahibi Bay Z adına her ay vergi dairesine ödeyeceğiniz tutardır.
Örneğin; Mali Müşavir Bay A ile bir defter tutma sözleşmesi imzaladınız. Sözleşmedeki tutar Net: KDV hariç 1.000 TL
Bu durumda;
Brüt Tutar: 1.000 / 0,80 = 1.250 TL
Stopaj Tutarı %20: 250 TL KDV: 1250*0,18 : 225 TL
KDV Dahil Tahsil Edilecek Tutar: 1.225 TL
Burada serbest meslek kazancına tabi mali müşavirden hizmet aldınız ve yapılan gelir vergisi tevkifatını muhtasar beyanname İle beyan edilip ödenecektir.
KDV tevkifatı
KDV tevkifatını ele almadan önce temel bir soru ile başlayalım: “Katma değer vergisinde tevkifat nedir?”
Yapılan hizmetin veya teslimin KDV Genel Tebliğinde belirlenen teslim veya hizmet olması, yine aynı tebliğde belirlenen kişilere karşı yapılmış olması durumunda kesilir. Kesilen faturada hesaplanan KDV üzerine belli bir oran uygulandıktan sonra ortaya çıkan tutara KDV tevkifatı denir.
KDV tevkifatında dört önemli unsur vardır, bunlar:
- Belirlenmiş alıcılar
- Tüm KDV mükellefleri
- Yapılan hizmet ve teslim listesi
- Uygulanacak tevkifat oranı
Şimdi gelin, bu dört unsuru adım adım inceleyelim.
Kimler tevkifat yapar?
Belirlenmiş alıcılar kimlerdir?
- 5018 sayılı Kanuna ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar, il özel idareleri ve bunların teşkil ettikleri birlikler, belediyelerin teşkil ettikleri birlikler ile köylere hizmet götürme birlikleri,
- Yukarıda sayılanlar dışındaki, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları, Döner sermayeli kuruluşlar,
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
- Kanunla kurulan veya tüzel kişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları,
- Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, sendikalar ve üst kuruluşları, vakıf üniversiteleri, mobil elektronik haberleşme işletmecileri,
- Kamu iktisadi teşebbüsleri (Kamu İktisadi Kuruluşları, İktisadi Devlet Teşekkülleri),
- Özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar,
- Organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler, vadeli işlemler borsaları dahil bütün borsalar,
- Yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan idare, kurum ve kuruluşlara ait olan (tek başına ya da birlikte) kurum, kuruluş ve işletmeler, Payları Borsa İstanbul (BİST) A.Ş. de işlem gören Şirketler, Kalkınma ve Yatırım ajansları.
Tüm KDV mükellefleri kimlerdir?
Tüm KDV mükelleflerinden kasıt vergi levhası olan ve aylık olarak KDV beyannamesi veren mükellefler demektir.
Yapılan teslim ve hizmetler nelerdir?
Aşağıdaki tabloda yer alan tevkifat kapsamına giren hizmet ve teslimleri ifade eder.
Uygulanacak tevkifat oranı nedir?
Tevkifat oranı, tevkifat kapsamında verilen hizmet ve yapılan teslimlere göre hesaplanan KDV üzerinden yapılacak kesinti oranını ifade eder.
Hangi işlemelerde tevkifat uygulanır?
Aşağıdaki tabloları incelediğinizde soracağınız iki temel soru ile kestiğiniz faturada tevkifat uygulanıp uygulanmayacağı ve hangi oranda uygulanacağını kolayca bulabilirsiniz.
Burada sorulacak iki temel soru şöyledir:
- Yaptığınız iş hangisi?
- Yapılan işi kime yapıyorsunuz?
KDV Tevkifat Tablosu 1
| YAPILAN İŞLER | BELİRLENMİŞ ALICILAR | TÜM KDV MÜKELLEFLERİ | ORAN |
| Yapım işleri ile bu işlere ait mimarlık mühendislik etüt proje hizmetleri | √ | √ KDV dahil 5 milyonu geçiyorsa | 4/10 |
| Etüd-plan-proje, danışmanlık, denetim | √ | X | 9/10 |
| Makine, Teçhizat, demirbaş ve taşıtlara ait tadil, bakım ve onarım | √ | X | 7/10 |
| Yemek servis ve organizasyon hizmetleri | √ | X | 5/10 |
| Yapı denetim hizmetleri | √ | X | 9/10 |
| Fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işleri, çanta ve ayakkabı dikim işleri ve bu hizmetlere aracılık hizmetleri | √ | √ | 7/10 |
| Turistik mağazalara verilen müşteri bulma hizmetleri /Götürme hizmetleri | √ | √ | 9/10 |
| Spor kulüplerinin yayın, reklam ve isim hakkı gelirlerine konu işlemler | √ | √ | 9/10 |
| Servis taşımacılığı (Okul/personel) | √ | √ | 5/10 |
| Yük taşımacılık hizmetleri | √ | √ | 2/10 |
| Her türlü baskı ve basım hizmetleri | √ | X | 7/10 |
| Külçe metal teslimler | √ | X | 7/10 |
| Hurda ve atık teslimi | √ | √ | 7/10 |
| Ağaç ve orman ürünleri teslimi | √ | √ | 5/10 |
| Metal, plastik, lastik, kauçuk, kağıt ve cam hurda ve atıklardan elde edilen hammadde teslimi | √ | √ | 9/10 |
| Pamuk, tiftik, yün ve yapağı ile ham post ve deri teslimler | √ | √ | 9/10 |
| İşgücü teslim hizmetleri / Özel güvenlik hizmetleri | √ | √ | 9/10 |
| Temizlik, çevre ve bahçe, bakım hizmetleri | √ | √ | 9/10 |
| Ticari reklam hizmetleri | √ | √ | 3/10 |
KDV mükellefleri tarafından yukarıda belirtilen dışındaki diğer hizmetler belirlenmiş alıcılara veriliyorsa 5/10 oranında tevkifat uygulanır.
Tevkifatlı fatura nasıl hesaplanır?
Yukarıdaki tabloları incelediğinizde 5/10, 9/10, 3/10, 7/10 gibi farklı oranlar söz konusudur. Tevkifatlı fatura hesaplamalarında esas nokta, hangi oranın alınacağının bilinmesi gerektiğidir. Bunu, bir tevkifatlı fatura hesaplama örneği üzerinden anlatalım:
Tevkifatlı KDV hesaplama örnek 1:
XYZ Catring Gıda LTD. Şti. firması, X Belediyesi personellerine ocak ayında 5.000 TL + KDv hizmet bedeli olarak yemek hizmeti vermektedir.
Tevkifat hesaplama formülü niteliğindeki iki soruyu yöneltecek olursak;
- Yapılan iş —> yemek servisi hizmeti
- İşin kime yapıldığı —-> Belirlenmiş alıcılar listesinde yer alan belediyeler
Tabloyu incelediğinizde, yemek servis ve organizasyon hizmeti bulunmaktadır. Bu hizmetler sadece tabloda da görüldüğü üzere Belirlenmiş Alıcılara verilirse tevkifat uygulanacaktır. Belediyeler Belirlenmiş Alıcılar arasında yer aldığı için kesilecek faturada hesaplanan KDV üzerinden tevkifat uygulanacak.
Matrah: 5.000 TL
Hesaplanan KDV: 400 TL
Uygulanacak tevkifat oranı (5/10 –> %50): 200 TL
Ödenecek tutar: 5200 TL
Burada kesinti yapılan 200 TL’yi X belediyesi XYZ LTD ŞTİ firması adına OCAK KDV 2 Beyannamesi ile Vergi dairesine beyan edip ödemekle yükümlüdür.
Örnekte XYZ LTD ŞTİ firması X Belediyesi yerine Belirlenmiş Alıcılar dışında bir firma olan A Limited Şirketine bu hizmeti verseydi A Limited Şirketi firması belirlenmiş alıcılar arasında yer almadığı için KDV Tevkifatı söz konusu olmayacaktı.
Tevkifatlı fatura muhasebe kaydı nasıl yapılır?
Yine aynı örnek üzerinden devam edelim.
XYZ CATRİNG GIDA LTD ŞTİ firmasının yapacağı muhasebe kaydı:
| BORÇ | ALACAK | |
| 120 X Belediyesi | 5.200 | |
| 600 Yurt İçi Satışlar | 5.000 | |
| 391 Hesaplanan KDV | 200 |
X Belediyesi Muhasebe Kaydı:
| BORÇ | ALACAK | |
| 770 Genel Yönetim Gider | 5.000 | |
| 191 İndirilecek KDV | 400 | |
| 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar | 200 | |
| 320 XYZ CATRİNG GIDA LTD ŞTİ | 5.200 |
X Belediyesi, 360 ödenecek vergi ve fonlar hesabına atılan tutarı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar KDV 2 Beyannamesi ile bağlı bulunulan vergi dairesine beyan edilip ödenecektir.
Tevkifatlı fatura hesaplama örneği 2:
ABC Reklam LTD: Şti. firması şubat ayında Z Gıda A.Ş. firmasının reklam işlerini 3.000 TL + KDV fiyatı üzerinden anlaşarak yapmıştır.
- Yapılan İş —> Ticari Reklam Hizmeti
- İşin Kime Yapıldığı —> KDV Mükellefi Z Gıda A.Ş Firmasına
Tabloda, Ticari reklam hizmetleri hem belirlenmiş alıcılara hem de KDV mükelleflerine verildiğinde Z Gıda A.Ş KDV mükellefi olduğundan dolayı tevkifat kapsamına girmektedir. Bu durumda kesilen fatura, tevkifatlı olarak kesilecektir.
Matrah: 3.000 TL
Hesaplanan KDV: 540 TL
Uygulanacak tevkifat oranı (3/10 –> %30): 162 TL
Ödenecek tutar: 3.378 TL
Z Gıda A.Ş firması, mart ayının 26. günü akşamına kadar tevkif edilen KDV tutarını şubat ayı KDV 2 Beyannamesi ile vergi dairesine beyan edip ödemekle yükümlüdür.
Tevkifatlı fatura nasıl iade edilir?
Tevkifatlı fatura konusunda en çok merak edilenlerden biri de tevkifatlı faturanın iadesinin nasıl olacağıdır. Yine örnek hesaplama üzerinden tevkifatlı faturanın iade edilme durumunda faturanın nasıl kesilmesi ve muhasebe kaydının nasıl olması gerektiğini anlatalım:
XYZ Orman Ürünleri A.Ş., ABC Mobilya LTD Şti’ye 10.000 TL + KDV değerinde ağaç ve orman ürünü (kereste) teslimi yapmıştır.
- Yapılan iş —> Ağaç ve orman ürünleri teslimi (KERESTE)
- İşin kime yapıldığı —> KDV mükellefine
Tabloda, ağaç ve orman ürünleri teslimi hem belirlenmiş alıcılara hem de KDV mükelleflerine yapılırsa tevkifata tabi tutuluyor. Bu durumda kesilen fatura tevkifatlı olacaktır.
Matrah: 10.000 TL
Hesaplanan KDV: 1.800 TL
Uygulanacak tevkifat oranı (5/10 –> %50): 900 TL
TL Tahsil edilecek KDV: 900 TL
Ödenecek tutar: 10.900 TL
Yine aynı örnek üzerinden bu kez, ABC Mobilya LTD Şti firmasının 10.000 TLlik tutarın 4.000 TL’sini iade ettiğini düşünelim.
Bu durumda kesilecek olan fatura; sadece tevkifata tabi tutulmayan kısmı için düzeltme işlemi yapılacaktır.
Matrah: 4.000 TL
Hesaplanan KDV: 360 TL
Ödenecek tutar: 4.360 TL
XYZ Orman Ürünleri A.Ş. firmasının İade muhasebe kaydı:
| BORÇ | ALACAK | |
| 610 Satıştan İade | 4.000 | |
| 191 İndirilecek KDV | 360 | |
| 120 ABC Mobilya LTD Şti. | 4.360 |
ABC Mobilya LTD Şti. firması için muhasebe kaydı:
| BORÇ | ALACAK | |
| 320 XYZ ORMAN ÜRÜNLERİ | 4.360 | |
| 150 İlk Madde Malz. | 4.000 | |
| 391 Hesaplanan KDV. | 360 |
Önemli Not: KDV dahil bedel 2.000 TL’yi aşmadığı takdirde tevkifat yapılmaz.
Satır bazlı tevkifat nedir?
Tevkifatlı fatura hakkında belirttiğimiz detaylara ek olarak satır bazlı tevkifat nedir, nasıl oluşturulur bu konudan da bahsedelim. Satır bazlı tevkifat, fatura kalemlerine göre, farklı oranlarda tevkifat hesaplanabilmesidir.
Full Entegre geliştirdiği yeni özelliği ile birden fazla kalemli faturalarınızı satır bazlı tevkifat oranı girerek tek bir faturada düzenleyebilmenize olanak sağlar. Bunun yanı sıra aynı fatura içerisinde hem tevkifatlı hem de tevkifatsız KDV tutarı girerek işlem gerçekleştirebilirsiniz. Tarafınıza iletilen farklı tevkifat oranlı bir faturayı da içeri aktararak takibini eksiksiz bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.